Stinsenplanten en bijgoed

Stinsenplanten zijn bol- en knolgewassen. Vaak te zien in stinsentuinen, bij landgoederen en kastelen. Eeuwen geleden zijn de bollen, knollen of wortelgewassen geplant. Meegenomen uit andere landen, floreerden de planten ook in Nederland en België en werden blijvers. Doordat de stinsenplanten kans zagen om te verwilderen, kunnen we in het voorjaar soms velden vol bloeiende stinsenplanten zien. Geel van de winterakoniet, blauw van de sneeuwroem of wit van het lenteklokje. Veel van de stinsenplanten staan nog steeds op hun oude plekje en zijn gebruikt om mee te kweken. Het maakt dat we 2015 zelf stinsenplanten in de tuin kunnen hebben.

Hoe komen stinsenplanten hier terecht?

Stinsenplanten komen van nature niet in Nederland en België voor. Het zijn vroeg-middeleeuwse importplanten die hoofdzakelijk zijn meegenomen uit Turkije. In eerste instantie waren het de kruisridders die de bollen en knollen meenamen. De rijken die in het bezit waren van landgoederen en kastelen kochten de bollen of/en de knollen en planten deze in de grond. Ook onderling werden de bollen en knollen geruild.

De naamgeving

De bollen en knollen werden op landgoederen gepoot wat in Friesland een stinze genoemd wordt. Het woord stinzenplant is waarschijnlijk voor het eerst gebruikt door de heemkundige Jacob Botke (1877-1939) in 1932. Het Haarlems klokkenspel, een stinsenplant, werd in Friesland namelijk stinzeblomke genoemd. En dit was het ontstaan van de naam stinsenplanten.

Is het nu stinsenplant of stinzenplant?

De officiële Nederlandse spelling volgens van Dale en het Groene boekje is stinsen met een s. De Fries afgeleide spelling, stinzenplanten met een z, zal afstammen van het Fries dialect.

Een aantal stinsenplanten

• Bosanemoon (Anemone nemorosa)
• Boerenkrokus (Crocus tommasinianus)
• Winterakoniet (Eranthis hyemalis)
• Sneeuwklokje (Galanthus spec.)
• Lelietje-der-dalen (Convallaria majalis)
• Lenteklokje (Leucojum vernum)
• Daslook (Allium ursinum)
• Gevlekte aronskelk (Arum maculatum )
• Oosterse sterhyacint (Scilla siberica)
• Haarlems klokkenspel (Saxifraga granulata 'Plena')
• Kievitsbloem (Fritillaria meleagris)
• Vroege sterhyacint (Scilla bifolia)
• Wilde hyacint (Scilla non-scripta)
• Wilde narcis (Narcissus pseudonarcissus ssp. pseudonarcissus)

Bijgoed

Tot bijgoed worden de stinzenplanten gerekend die niet behoren bij de narcissen, tulpen en hyacinten. Naast de termen stinzenplant en stinzenflora wordt ook de term bijgoed gehanteerd. Het zijn de planten die niet tot de stinzenplanten worden gerekend maar die wel van belang zijn in het stinzenmilieu. Omdat de definitie van bijgoed niet erg duidelijk is is hier bij taxonomen nogal verschil van mening over. Een aantal soorten bijgoed zijn bijvoorbeeld:

• Blauwe anemoon (Anemone apennina)
• Zomerklokje (Leucojum aestivum)
• Wit hoefblad (Petasite albus)
• Donkere ooievaarsbek (Geranium phaeum)
• Japans hoefblad (Petasites japonicus)
• Maarts viooltje (Viola odorata)
• Slanke sleutelbloem (Primula elatior)
• Speenkruid (Ficaria verna)
• Grote sneeuwroem (Scilla siehei of Chionodoxa forbesii of Chionodoxa siehei)
• Kaukasisch sneeuwklokje (Galanthus caucasicus)
• Gele dovenetel (Lamiastrum galeobdolon)